Piše: Branko Radun
Pitanje da li je Bosna srpska se počelo postavljati tek sa austrougarskom okupacijom Bosne. Od tada se nastoji minimizirati ili negirati činjenica da je Bosna i u ranom i u kasnom srednjem veku bila srpska.
Austrougarsko „proterivanje Srba“ su nasledili njihovi germanski, hrvatski, bošnjački istoričari a na žalost i mnogi Srbi su im se priklonili po inerciji.
Da se vratimo u prošlost i da vidimo šta kažu ozbiljni i „nesrpski izvori“. Srednjovekovna istoriografija nedvosmisleno govori da su područja današnje Bosne i Hercegovine bila srpske zemlje.
Konstantin Porfirogenit u svom spisu iz sredine 10. veka De administrando imperio (O upravljanju carstvom) kada govori o Srbiji u periodu od doseljavanja Srba na Balkan u 7. veku pa do svog vremena kaže da se ona prostirala na zapadu kod župa Cetine (područje današnjeg Sinja sa okolinom, Cetinskom krajinom) i Livna približavala Hrvatskoj (u to vreme ne može se govoriti o granicama kao danas, već su između naroda i država postojale određeni nenaseljeni predeli ili predeli naseljeni starosedelačkim romanskim „vlaškim“ stanovništvom, koje se kasnije uglavnom asimilovalo u slovenske narode), a na istoku do utvrđenja Dostinika (lokalitet Gradina kod Vrsenica blizu Sjenice na Pešteri, oko 80 km udaljeno od današnje granice između Srbije i BiH) gde se približaala Bugarskoj. Tvrđava Ras je tada bila tvrđava na granici sa Bugarskom.
Teritorija Srbije kako je opisao Porfirogenit uveliko poklapa s teritorijom današnje BiH odnosno teritorijom Bosanskog pašaluka pošto je obuhvatala i deo Sandžaka, kao i sa
područjem rasprostranjenosti stećaka, koji predstavljajuj, kada je reč o stećcima ličnosti čija se verska pripadnost može identifikovati, nadgrobne spomenike pripadnika pravoslavne crkve.
Na području Srbije Porfirogenit pominje i oblast Bosne i u njoj grad Kotor i grad Soli (današnju Tuzlu), koji nije bio u oblasti Bosne. Istorijska nauka do dan danas taj grad Kotor smešta u region Sarajeva iako od srednjeg veka do danas u Donjim Krajima odnosno Bosanskoj Krajini postoji grad Kotor, današnji Kotor Varoš. Sem Srbije Porfirogenit kao srpske zemlje – sklavinije navodi i Zahumlje, Paganiju (istoriografija je češće naziva Neretljanskom kneževinom), te Trebinje i Konavle. One su zauzimale teritoriju od reke Cetine do Boke Kotorske. Na teritoriji današnje BiH Hrvati ili ono što se zovu Hrvatima u to vreme su prema Porfirogenitu držali samo župe Livno i Plivu (današnje Jajce).
Franački istoričar Ajnhar je u svojim delima, Život Karla Velikog i Anali franačkog kraljevstva, najstarijim narativnim izvorima u kojima se pominju Srbi, pošto je Ajnhard opisivao događaje koji su se desili za vreme njegovog života, a umro je 840. godine, prilikom opisivanja ustanka Ljudevita Posavskog, kneza Donje Panonije čije se sedište nalazilo u Sisku kažu da se Ljudevit 822. godine prilikom bekstva pred franačkim trupama sklonio kod Srba za koje kažu da drže veliki deo Dalmacije. Na osnovu ovog prikaza nastale su brojne teorije o tome gde su se ti Srbi nalazili, i da li se tu mislilo na mesto Srb u današnjoj Lici, ali uzimajući u obzir da se radi o samom početku 9. veka to je verovatno područje severozapadne Bosne, a verovatnu se na obodu teritorija koji su Srbi držali tokom 9. veka nalazio i današnji Srb.
Letopis popa Dukljanina, prilično osporavan iako koristan izvor, nastao između 12. i 14. veka, koji je pomešao Gote sa Slovenima i mnoštvo drugih stvari, a kojeg crpe svi hrvatski romantičarski istoričari zbog njegove priče o Crvenoj Hrvatskoj, pominje podelu
Kraljevstva Slovena na Primorje koje se sastoji od Bele i Crvene Hrvatske i Srbiju ili Zagorje u unutrašnjosti zemlje. Srbija se deli na Bosnu i Rašku, a granicu između njih čini reka Drina.
Vizantijski istoričar iz druge polovine 12. veka Jovan Kinam, koji je u pratnji cara Manojla Ι Komnina obišao i naše krajeve učestvujući u borbama protiv Mađara, u svojoj Kratkoj istoriji kaže da Drina odvaja Bosnu od ostale Srbije. Bosanski ban Matej Ninoslav u poveljama izdatim Dubrovniku 1240. i 1249. godine svoje podanike naziva Srbima. Sinovac Hrvoja Vukčića Hrvatinića Đurađ Vojisalić u povelji izdanoj 12. avgusta 1434. srpskoj plemićkoj porodici Radivojevića koja je držala posede u zapadnom Humu i teritoriji bivše neretvanske kneževine potvrdio prava na svu „srpsku zemlju“. Izraz srpska zemlja se često koristio i za vreme turske okupacije nad Bosnom i Hercegovinom označavajući zemljišne posede koji su bili baština srednjovekovne bosanske vlastele. Humski knez Stefan Vukčić Kosača je 1448. godine u manastiru Mileševa uzeo naslov herceg od Svetog Save i tako je nastao današnji naziv Hercegovina.
Za vreme Turaka svesnost o pripadnosti srpskom narodu izražavali su i katolici u Bosni i Hercegovini, o čemu svedoče brojne narodne pesme čiji se zapisi čuvaju po franjevačkim samostanima u Srednjoj Bosni, kao i muslimani koji su jasno uočavali razliku između srpskih i rodova dospelih iz Anadolije.
Podela naroda u Bosni i Hercegovini na pravoslavne Srbe, katoličke Hrvate i muslimane uvedena je za vreme austrougarske okupacije iako se to često a netačno nastoji pripisati Srpskoj Pravoslavnoj Crkvi. Glavni izvođač radova na tom programu bio je Benjamin Kalaj, čovek čija je majka bila Srpkinja, a koji je u svojoj Istoriji srpskog naroda, izdatoj 1878. u Pešti napisao: „Oblasti što ih zauzeše Srbi, bejahu odvojene od hrvatskoga zemljišta na severu i zapadu rekama Savom i Vrbasom. Od izvora Vrbasa, pravcem na Imotsko jezero, do ušća Cetine, duž Jadranskog mora, dopiraše srpska državina. Od ovud pa do Bara bejaše granica Jadransko more.“
Međutim, kao okupacioni austrougarski upravitelj Bosne i Hercegovine Kalaj je pri kraju svog mandata zabranio sve knjige i napise koji govore o tome kako je BiH srpska zemlja pa je tako zabranio i ovu svoju knjigu što je zaista jedinstven slučaj u istoriji. Međutim, uz sve pritiske vlasti i dalje je bilo Srba muslimana i romokatolika. Njihovi najsvetliji predstavnici među mnogobrojnima su Meša Selimović i Ivo Andrić.
Sve ovo govori da je na sceni skoro dva veka sistematskog zatiranja i mistifikovanja prirode bosanske države i njenog stanovništva koje gotovo svi izvori označavaju kao srpsko. Na žalost i danas su Srbi malo svesni da je Bosna bila srpska država a narod koji je naseljavao bio je srpski narod. Tome je doprinelo mutno kvalifikovanje bosanske države kao „jugoslovenske“ ili „slovenske“ sa preteranim naglašavanjem broja pripadnika „bogumilske crkve“. U tom i takvom zamešeteljstvu na kraju ispada da je Bosna bila svačija i ničija a najmanje srpska.
Dinastija Kotromanića je bila srpska koliko i Nemanjići iako su ovi drugi važniji u identitetskom pogledu kao svetorodna nacionalna dinastija. Tako i Republika Srpska i pored toga što izražava poštovanje prema Nemanjićima kroz praznike, državna obeležja i spomenike ne sme da zaboravi ni na srpsku dinastiju Kotromanjića koja je skoro sasvim prepuštena bošnjačkom identitetskom hibridu islamizma i srednjevekovne srpske i hrišćanske tradicije.
Kako u Banja Luci ima mesta za spomenik Velikom Županu Stefanu Nemanju (koga na žalost nema ni u rodnoj Podgorici ni u Raškoj ni u Beogradu) mora biti i za srpskog kralja Tvrtka Kotromanjića. On nikako ne sme biti prepušten onim muslimanskim krugovima koji se pozivaju na Mehmeda Drugog koji je u džihad pohodu uništio i srpsku Bosnu i ostatak hrišćanskog Balkana.
Izetbegović i njemu slični ne mogu da se pozivaju na džihad ratnike sultana Mehmeda i na one koji su oni uništili – srednjevekovnu srpsku bosnu i srpsku dinastiju Kotromanjića (čiji su simbol ljiljani). Isto tako je van pameti da Srbi tako olako prepuštaju, naročito oni u Bosni i Hercegovini, veliki deo svoje nacionalne istorije i da tako ispadnu kao nekakvi dođoši.
Branko Radun (Vidovdan)
Нема коментара:
Постави коментар